Jezičko značenje evlijaluka
U arapskom jeziku pojam evlijaluka označava se riečju 'vilajet'.
O značenju te riječi Ibn Sekit je rekao: «Riječ vilajet sa kesrom, tj. sa drugim slovom 'i', ima značenje sultana, sultanata, tj. vlasti, sile, moći, žestine, punomoći, ovlaštenja, dokaza, uzavrelosti (krvi), uticaja, upliva, autoriteta i gospodarstva. Riječ velajet sa fethom, tj. sa drugim slovom 'e', ima značenje pomoći i pobjede.» Isto kaže i Dževheri[1].
Ibn Faris o značenju te riječi kaže: «Osnovu riječi vilajet čine harfovi 'vav', 'lam' i 'ja'. Oni, u ovom slučaju imaju značenje bliskosti, blizine, srodstva, susjedstva. Istoj grupi pripadaju slijedeće riječi: drug, kolega, prijatelj, saputnik, pratilac, sljedbenik, zatim unuk, amidžić, pomagač i susjed. Svi su oni valiji, a označavaju bliskost.»[2]
Šerijatsko značenje evlijaluka
Evlijaluk predstavlja jedan veliki stepen u vjeri koji dostiže samo onaj ko se potpuno, dušom i tijelom, tajno i javno, pokori Allahu subhanehu ve te'ala i izvršava sve vjerske propise. Za evlijaluk su značajne dvije stvari.
Prva stvar se odnosi na roba, tj. na čovjeka. Ona predstavlja njegovu dosljednost u izvršavanju Allahovih subhanehu ve te'ala naredbi i izbjegavanju Njegovih zabrana. Nakon što istraje u tome, rob prelazi na dodatne, još veće stepene obožavanja Allaha subhanehu ve te'ala obavljajući nafile i izbjegavajući mekruhe (pokuđena djela).
Druga stvar se odnosi na Allaha subhanehu ve te'ala. Ona predstavlja Allahovu subhanehu ve te'ala ljubav prema tom robu, Njegovu pomoć i podršku tom robu da ustraje na Sirati Mustekimu (pravom putu).
Međutim, ponekad Allah subhanehu ve te'ala dadne da taj Njegov dobri rob postigne ili učini neku od neuobičajenih, čudnih i neprirodnih stvari ili stanja. To je samo jedna dodatna stvar njegovom stepenu kod Allaha subhanehu ve te'ala i uopće nije od šartova (uvjeta) da bi neko bio evlija. (Dakle, ona je dodatnog karaktera.)
Uzvišeni Allah u Kur'ani Kerimu kaže: «I neka se ničega ne boje i ni za čim neka ne tuguju Allahovi štićenici.» Junus 62
Ovaj ajet nam potvrđuje ono što se odnosi na Allaha subhanehu ve te'ala, tj. na Njegovu ljubav i zaštitu Svojim evlijama.
«Oni koji budu vjerovali i koji se budu Allaha bojali…» Junus 63
Ovaj ajet se odnosi na opis osobina Allahovih subhanehu ve te'ala evlija i ukazuje da su vjerovanje i bogobojaznost nerazdvojivi od njih.
«za njih su dobre vijesti i na ovom i na onom svijetu…» Junus 64
Ovaj ajet nam ukazuje na ono što se odnosi na Allaha subhanehu ve te'ala, Njegovu zaštitu i nagrađivanje evlija.
Na kraju možemo zaključiti sljedeće: svaki rob koji vjeruje u Allaha subhanehu ve te'ala i sve ono o čemu nas je On obavijestio u Svojoj Časnoj Knjizi i Poslanikovom sallallahu alejhi ve sellem sunnetu, koji se dosljedno pridržava Allahovog subhanehu ve te'ala šerijata zakona, koji ustraje u stalnom približavanju Allahu stalno povečavajući svoja dobra djela i udaljavajući se od onoga što izaziva Allahovu subhanehu ve te'ala srdžbu, takav rob je Velijullah, tj. Allahov subhanehu ve te'ala evlija kojeg Allah voli, pomaže, štiti i obavještava da je On zadovoljan njime i da mu je pripremio veliku nagradu u džennetu.
Prilikom dolaska smrti, od tog roba će biti otklonjen strah i tuga tako što će mu se otkriti sve ono što mu je pripremljeno od Allahove subhanehu ve te'ala milosti i Njegovih radosnih vijesti.
Ovo značenje evlijaluka potvrđuje i hadisi-kudsi koji Resulullah Muhammed sallallahu alejhi ve sellem prenosi od Allaha subhanehu ve te'ala. Hadis bilježi imam Buhari i u njemu se kaže: »Rekao je Uzvišeni Allah: Objavio sam rat onome ko bude neprijatelj Mome prijatelju. Najdraže čime mi se Moj rob može približiti jesu farzovi, zatim Mi se približava nafilama sve dok ga ne zavolim, a kada ga zavolim postajem njegov sluh kojim čuje, njegov vid kojim vidi, njegova ruka kojom prihvata i njegova noga kojom hodi. Ako Me zamoli udovoljit ću mu, a ako zatraži Moju zaštitu zaštitit ću ga.»
Hadis potvrđuje sadržaj ajeta koji govore o dva aspekta evlijaluka
Prvi aspekt se odnosi na roba-čovjeka. Sastoji se u tome da čovjek prvo obavlja sve farzove, a zatim se stalno približava Allahu subhanehu ve te'ala nafilama.
Drugi se odnosi na Allaha subhanehu ve te'ala, a ogleda se u Allahovoj subhanehu ve te'ala ljubavi prema tom robu, Njegovom pružanju pomoći, potpomaganju, čuvanju i direktnoj zaštiti tog roba u svakoj situaciji. Na taj način, taj rob postaje potpuno zaštićen cijelim svojim bićem.
To je značenje i Resulullahovih sallallahu alejhi ve sellem riječi upućenih Ibn Abbasu radijallahu anhu: »O mladiću, čuvaj Allaha, čuvat će On tebe. Čuvaj Allaha, naći ćeš Ga pored sebe…»
Dakle, rob koji čuva Allaha subhanehu ve te'ala na taj način što čuva Allahova subhanehu ve te'ala prava prema njemu, izvršavajući Njegove naredbe i izbjegavajući Njegove zabrane, koji stalno povećava svoja dobra djela i svoje vjerovanje u Allaha subhanehu ve te'ala i koji ustraje u tome, njega Allah subhanehu ve te'ala direktno čuva i štiti, i direktno se brine o njegovoj uputi.
Ako taj rob nešto od Njega zatraži, On mu to podari onako kako Svemogući Gospodar svjetova daje Svome slabom i nejakom, ali odanom i pokornom robu kome je potrebna pomoć.
Kur'anski ajeti i Hadisi-kudsi potvrđuju i ukazuju na oba aspekta evlijaluka.
Govor uleme o evlijama
Većina islamskih učenjaka je razmatrala pitanje evlija i o tome dala svoje viđenje.
Taberi o evlijama kaže: «Evlije su oni koji posjeduju svojstva kojima ih je opisao Allah subhanehu ve te'ala, a to su oni koji vjeruju u Njega i koji Ga se boje.»[3]
Ibn Kesir kaže: «Uzvišeni Allah nas obavještava da su Njegove evlije oni koji Ga vjeruju i koji Ga se boje. Tako ih je opisao njihov Gospodar. Svako ko se boji Allaha subhanehu ve te'ala i ko vjeruje u Njega je, u stvari, velijullah ili evlija Uzvišenog Allaha.»[4]
Bejdavi je rekao o Allahovim evlijama: «To su oni koji su se potpuno pokorili Allahu subhanehu ve te'ala i kojima je Allah subhanehu ve te'ala podario keramete.»[5]
Detaljniji govor o evlijama dao je Ibn Redžeb koji kaže: «Allahove subhanehu ve te'ala evlije su oni koji se približavaju Allahu subhanehu ve te'ala sa onim što će ih približiti Njemu (pokornost, farzovi i nafile), a Allahovi neprijatelji su oni koje je On udaljio od Sebe zbog njihovih loših i prezrenih djela i njihove oholosti i nadmenosti. Allah subhanehu ve te'ala je Svoje bliske evlije podijelio na dvije skupine: prvu skupinu čine oni koji Mu se približavaju sa potpunim izvršavanjem farzova, a to podrazumjeva izvršavanje svih naredbi i ostavljanje svih zabrana. Sve to spada u Allahove subhanehu ve te'ala farzove koje je On propisao Svojim robovima. Drugu skupinu sačinjavaju oni koji Mu se nakon izvršavanja farzova, približavaju nafilama. Svi oni koji pozivaju u približavanje Allahu subhanehu ve te'ala i postizanje evlijaluka na bilo koji drugi način, osim kroz pokornost Njemu onako kako nam je On to propisao u Svojoj Knjizi i sunnetu Svog Poslanika sallallahu alejhi ve sellem, su lažljivci. Njihovi pozivi su lažni pa makar oni pozivali Allahovom subhanehu ve te'ala evlijaluku, Njegovoj ljubavi i zadovoljstvu, ali na način koji nije u praksi Resulullaha sallallahu alejhi ve sellem i šerijata.»[6]
Ibn Ebi 'Izz definiše evlije na sljedeći način: «Allahov subhanehu ve te'ala evlija je onaj ko Mu se približava izvršavanjem onoga što On voli.»[7]
Izuzetno lijepu definiciju evlija dao je Ibn Hadžer, koji kaže: «Pod velijullahom, Allahovim evlijom, želi se ukazati na čovjeka koji je alim, učenjak u Allaha subhanehu ve te'ala koji poznaje Njegova imena, svojstva i djela onako kako su navedena u Kur'anu i sunnetu, koji je marljiv i istrajan u pokornosti Allahu subhanehu ve te'ala i koji je potpuno iskren u svom obožavanju Allaha subhanehu ve te'ala.»[8]
Ibn Hadžer prenosi od Fakihanija da definiše evlije kroz hadisi kudsijj, kojeg smo ranije naveli, pa kaže: «Značenje hadisa jeste da kada rob izvrsava sve farzove i istraje u nafilama, njegov namaz, post i drugi ibadeti ga vode do ljubavi Uzvišenog Allaha.»[9]
Na kraju možemo zaključiti da se taj stepen može postići jedino sa imanom i takvalukom (bogobojaznošću).
_________________________________________________________________________________
[1] «Lisanu el-Areb» 15/407, Es-Sihah, 2530
[2] «Mu'džem mekajis el-lugah», 6/140.
[3] «Tefsiru Taberi», 11/132
[4] «Tefsiru Ibn Kesir» 2/422
[5] «Tefsiru Bejdavi», 282
[6] «Džamiu' ulumi vel-hikem» 262
[7] «Šerh akideti Tahavije» 406
[8] «Fethul bari», 11/342
[9] Ibid, 11/343
U arapskom jeziku pojam evlijaluka označava se riečju 'vilajet'.
O značenju te riječi Ibn Sekit je rekao: «Riječ vilajet sa kesrom, tj. sa drugim slovom 'i', ima značenje sultana, sultanata, tj. vlasti, sile, moći, žestine, punomoći, ovlaštenja, dokaza, uzavrelosti (krvi), uticaja, upliva, autoriteta i gospodarstva. Riječ velajet sa fethom, tj. sa drugim slovom 'e', ima značenje pomoći i pobjede.» Isto kaže i Dževheri[1].
Ibn Faris o značenju te riječi kaže: «Osnovu riječi vilajet čine harfovi 'vav', 'lam' i 'ja'. Oni, u ovom slučaju imaju značenje bliskosti, blizine, srodstva, susjedstva. Istoj grupi pripadaju slijedeće riječi: drug, kolega, prijatelj, saputnik, pratilac, sljedbenik, zatim unuk, amidžić, pomagač i susjed. Svi su oni valiji, a označavaju bliskost.»[2]
Šerijatsko značenje evlijaluka
Evlijaluk predstavlja jedan veliki stepen u vjeri koji dostiže samo onaj ko se potpuno, dušom i tijelom, tajno i javno, pokori Allahu subhanehu ve te'ala i izvršava sve vjerske propise. Za evlijaluk su značajne dvije stvari.
Prva stvar se odnosi na roba, tj. na čovjeka. Ona predstavlja njegovu dosljednost u izvršavanju Allahovih subhanehu ve te'ala naredbi i izbjegavanju Njegovih zabrana. Nakon što istraje u tome, rob prelazi na dodatne, još veće stepene obožavanja Allaha subhanehu ve te'ala obavljajući nafile i izbjegavajući mekruhe (pokuđena djela).
Druga stvar se odnosi na Allaha subhanehu ve te'ala. Ona predstavlja Allahovu subhanehu ve te'ala ljubav prema tom robu, Njegovu pomoć i podršku tom robu da ustraje na Sirati Mustekimu (pravom putu).
Međutim, ponekad Allah subhanehu ve te'ala dadne da taj Njegov dobri rob postigne ili učini neku od neuobičajenih, čudnih i neprirodnih stvari ili stanja. To je samo jedna dodatna stvar njegovom stepenu kod Allaha subhanehu ve te'ala i uopće nije od šartova (uvjeta) da bi neko bio evlija. (Dakle, ona je dodatnog karaktera.)
Uzvišeni Allah u Kur'ani Kerimu kaže: «I neka se ničega ne boje i ni za čim neka ne tuguju Allahovi štićenici.» Junus 62
Ovaj ajet nam potvrđuje ono što se odnosi na Allaha subhanehu ve te'ala, tj. na Njegovu ljubav i zaštitu Svojim evlijama.
«Oni koji budu vjerovali i koji se budu Allaha bojali…» Junus 63
Ovaj ajet se odnosi na opis osobina Allahovih subhanehu ve te'ala evlija i ukazuje da su vjerovanje i bogobojaznost nerazdvojivi od njih.
«za njih su dobre vijesti i na ovom i na onom svijetu…» Junus 64
Ovaj ajet nam ukazuje na ono što se odnosi na Allaha subhanehu ve te'ala, Njegovu zaštitu i nagrađivanje evlija.
Na kraju možemo zaključiti sljedeće: svaki rob koji vjeruje u Allaha subhanehu ve te'ala i sve ono o čemu nas je On obavijestio u Svojoj Časnoj Knjizi i Poslanikovom sallallahu alejhi ve sellem sunnetu, koji se dosljedno pridržava Allahovog subhanehu ve te'ala šerijata zakona, koji ustraje u stalnom približavanju Allahu stalno povečavajući svoja dobra djela i udaljavajući se od onoga što izaziva Allahovu subhanehu ve te'ala srdžbu, takav rob je Velijullah, tj. Allahov subhanehu ve te'ala evlija kojeg Allah voli, pomaže, štiti i obavještava da je On zadovoljan njime i da mu je pripremio veliku nagradu u džennetu.
Prilikom dolaska smrti, od tog roba će biti otklonjen strah i tuga tako što će mu se otkriti sve ono što mu je pripremljeno od Allahove subhanehu ve te'ala milosti i Njegovih radosnih vijesti.
Ovo značenje evlijaluka potvrđuje i hadisi-kudsi koji Resulullah Muhammed sallallahu alejhi ve sellem prenosi od Allaha subhanehu ve te'ala. Hadis bilježi imam Buhari i u njemu se kaže: »Rekao je Uzvišeni Allah: Objavio sam rat onome ko bude neprijatelj Mome prijatelju. Najdraže čime mi se Moj rob može približiti jesu farzovi, zatim Mi se približava nafilama sve dok ga ne zavolim, a kada ga zavolim postajem njegov sluh kojim čuje, njegov vid kojim vidi, njegova ruka kojom prihvata i njegova noga kojom hodi. Ako Me zamoli udovoljit ću mu, a ako zatraži Moju zaštitu zaštitit ću ga.»
Hadis potvrđuje sadržaj ajeta koji govore o dva aspekta evlijaluka
Prvi aspekt se odnosi na roba-čovjeka. Sastoji se u tome da čovjek prvo obavlja sve farzove, a zatim se stalno približava Allahu subhanehu ve te'ala nafilama.
Drugi se odnosi na Allaha subhanehu ve te'ala, a ogleda se u Allahovoj subhanehu ve te'ala ljubavi prema tom robu, Njegovom pružanju pomoći, potpomaganju, čuvanju i direktnoj zaštiti tog roba u svakoj situaciji. Na taj način, taj rob postaje potpuno zaštićen cijelim svojim bićem.
To je značenje i Resulullahovih sallallahu alejhi ve sellem riječi upućenih Ibn Abbasu radijallahu anhu: »O mladiću, čuvaj Allaha, čuvat će On tebe. Čuvaj Allaha, naći ćeš Ga pored sebe…»
Dakle, rob koji čuva Allaha subhanehu ve te'ala na taj način što čuva Allahova subhanehu ve te'ala prava prema njemu, izvršavajući Njegove naredbe i izbjegavajući Njegove zabrane, koji stalno povećava svoja dobra djela i svoje vjerovanje u Allaha subhanehu ve te'ala i koji ustraje u tome, njega Allah subhanehu ve te'ala direktno čuva i štiti, i direktno se brine o njegovoj uputi.
Ako taj rob nešto od Njega zatraži, On mu to podari onako kako Svemogući Gospodar svjetova daje Svome slabom i nejakom, ali odanom i pokornom robu kome je potrebna pomoć.
Kur'anski ajeti i Hadisi-kudsi potvrđuju i ukazuju na oba aspekta evlijaluka.
Govor uleme o evlijama
Većina islamskih učenjaka je razmatrala pitanje evlija i o tome dala svoje viđenje.
Taberi o evlijama kaže: «Evlije su oni koji posjeduju svojstva kojima ih je opisao Allah subhanehu ve te'ala, a to su oni koji vjeruju u Njega i koji Ga se boje.»[3]
Ibn Kesir kaže: «Uzvišeni Allah nas obavještava da su Njegove evlije oni koji Ga vjeruju i koji Ga se boje. Tako ih je opisao njihov Gospodar. Svako ko se boji Allaha subhanehu ve te'ala i ko vjeruje u Njega je, u stvari, velijullah ili evlija Uzvišenog Allaha.»[4]
Bejdavi je rekao o Allahovim evlijama: «To su oni koji su se potpuno pokorili Allahu subhanehu ve te'ala i kojima je Allah subhanehu ve te'ala podario keramete.»[5]
Detaljniji govor o evlijama dao je Ibn Redžeb koji kaže: «Allahove subhanehu ve te'ala evlije su oni koji se približavaju Allahu subhanehu ve te'ala sa onim što će ih približiti Njemu (pokornost, farzovi i nafile), a Allahovi neprijatelji su oni koje je On udaljio od Sebe zbog njihovih loših i prezrenih djela i njihove oholosti i nadmenosti. Allah subhanehu ve te'ala je Svoje bliske evlije podijelio na dvije skupine: prvu skupinu čine oni koji Mu se približavaju sa potpunim izvršavanjem farzova, a to podrazumjeva izvršavanje svih naredbi i ostavljanje svih zabrana. Sve to spada u Allahove subhanehu ve te'ala farzove koje je On propisao Svojim robovima. Drugu skupinu sačinjavaju oni koji Mu se nakon izvršavanja farzova, približavaju nafilama. Svi oni koji pozivaju u približavanje Allahu subhanehu ve te'ala i postizanje evlijaluka na bilo koji drugi način, osim kroz pokornost Njemu onako kako nam je On to propisao u Svojoj Knjizi i sunnetu Svog Poslanika sallallahu alejhi ve sellem, su lažljivci. Njihovi pozivi su lažni pa makar oni pozivali Allahovom subhanehu ve te'ala evlijaluku, Njegovoj ljubavi i zadovoljstvu, ali na način koji nije u praksi Resulullaha sallallahu alejhi ve sellem i šerijata.»[6]
Ibn Ebi 'Izz definiše evlije na sljedeći način: «Allahov subhanehu ve te'ala evlija je onaj ko Mu se približava izvršavanjem onoga što On voli.»[7]
Izuzetno lijepu definiciju evlija dao je Ibn Hadžer, koji kaže: «Pod velijullahom, Allahovim evlijom, želi se ukazati na čovjeka koji je alim, učenjak u Allaha subhanehu ve te'ala koji poznaje Njegova imena, svojstva i djela onako kako su navedena u Kur'anu i sunnetu, koji je marljiv i istrajan u pokornosti Allahu subhanehu ve te'ala i koji je potpuno iskren u svom obožavanju Allaha subhanehu ve te'ala.»[8]
Ibn Hadžer prenosi od Fakihanija da definiše evlije kroz hadisi kudsijj, kojeg smo ranije naveli, pa kaže: «Značenje hadisa jeste da kada rob izvrsava sve farzove i istraje u nafilama, njegov namaz, post i drugi ibadeti ga vode do ljubavi Uzvišenog Allaha.»[9]
Na kraju možemo zaključiti da se taj stepen može postići jedino sa imanom i takvalukom (bogobojaznošću).
_________________________________________________________________________________
[1] «Lisanu el-Areb» 15/407, Es-Sihah, 2530
[2] «Mu'džem mekajis el-lugah», 6/140.
[3] «Tefsiru Taberi», 11/132
[4] «Tefsiru Ibn Kesir» 2/422
[5] «Tefsiru Bejdavi», 282
[6] «Džamiu' ulumi vel-hikem» 262
[7] «Šerh akideti Tahavije» 406
[8] «Fethul bari», 11/342
[9] Ibid, 11/343
