Škole tefsira u doba tabi'ina

Za vrijeme života Allahovog Poslanika, sallallahu alejhi we sellem, i u doba pravednih halifa muslimani su, Allahovom dž.š. voljom i pomoći, osvojili mnoge zemlje i područja. Većina ashaba nisu boravili zajedno u jednom mjestu nego su se zaputili iz Medine, mjesta koje je bilo izvorom svjetlosti islama, i raspšili se po različitim novo-osvojenim podrujčima čiji su stanovnoci primili islam. Neki od njih su bili namjesnici, neki veziri, neki kadije a neki su podučavali druge islamskim znanostima.

Oni su sa sobom ponijeli, znanje koje su stekli i koje su naučili od Allahovog Poslanika, sallallahu alejhi we sellem, tako da je sljedeća generacija, a to je generacija tabi'ina, sticala znanje od njih i prenosila ga generacijama koje su kasnije došle. U ovim različitim mjestima osnovani su i različiti naučni centri čiji su profesori bili ashabi, a učenici tabi'ini. Neke od tih škola su postale poznate po tefsiru, u kojima su ovu nauku sticali tabi'ini, koji će kasnije postati poznati kao vrsni mufessiri - komentatori Kur'ana. Tri najpoznatije škole tefsira su osnovane u: Mekki, Medini i u Iraku, i imale su najveći uticaj u ovom periodu što se tiće izučavanja tefsira i kur'anskih znanosti. Ibn-Tejmije kaže: ''Što se tiće tefsira njegovi najbolji poznavaoci su stanovnici Mekke, jer su bili učenici ibn Abbasa r.a., kao što su Mudžahid, Ata ibn-Ebi-Rebbah, Ikrime - štićenik Ibn-Abbasa, Tavus, Ebu-Ša'sa, Sei'd ibn-Džubej i drugi. Također, stanovnici Kufe, učenici Ibn-Mes'uda i učenjaci Medine poput Zejda ibn-Eslema od kojeg je tefsir učio Malik kao i njegov sin Abdu-r-Rahman i Abdullah ibn-Vehb. Ja ću o svakoj od ove tri škole posebno govoriti, odnosno o njezinim najpoznatijim pretstavnicima iz vremena tabi'ina koji su ovu nauku preuzeli od ashaba - drugova Allahovog Poslanika, sallallahu alejhi we sellem. 

Škola Tefsira u Mekki

 
Osnivač ove škole je Abdullah ibn-Abbas r.a. On se družio sa tabi'inima, tumačio im Allahovu dž.š. knjigu i pomagao im da shvate ono što im je bilo nejasno. Oni su ga pomno slušali i njegove riječi prenosili drugima.
Najpoznatiji učenici Ibn-Abbasa u Mekki su: Seid ibn-Džubejr, Mudžahid, Ikrime - štićenik Ibn-Abbasa, Tavus ibn-Kisan el-Jemani, Ata ibn-Ebi-Rebbah i drugi. Oni se međusobno razlikuju po brojnosti predaja od Ibn-Abbasa r.a., kao što se i učenjaci razilaze u stepenu njihove vjerodostojnosti i mogućnosti oslanjanja na njihove predaje. Mi ćemo o svakoj od njih posebno govoriti kako bi nam postao jasan njihov značaj u tefsiru i mogućnost oslanjanja na njihov komentar Kur'ana. 

Seid ibn-Džubejr

 
On je, Ebu-Muhammed, ili Ebu-Abdullah Se'id ibn-Džubejr ibn-Hišam el-Esdijj el-Valebijj. Porjeklom je bio Abesinac, crne boje kože, okićen plemenitim osobinama i svojstvima. Učio je pred velikim brojem ashaba. Prenosi od Ibn-Abbasa, Ibn-Mes'uda i drugi. 

Njegov značaj u tefsiru

 
Bio je jedan od največih učenjaka među tabi'inima a posebno se isticao u tefsiru, hadisu i fikhu. Kur'an je učio pred Ibn-Abbasom, slušao je od njega tefsir i od njega je prenio najviše predaja. Naučio je sve vjerodostojne kiraete koji su prenešeni od ashaba i po tim kiraetima je učio Kur'an. Na to nas upučuje predaja od Ismaila ibn-Abdu-l-Melika koji je rekao: ''Se'id ibn-Džubejr nam je bio imam u mjesecu Ramazanu pa bi jedne noći učio po kiraetu Abdullaha ibn-Mes'uda, druge noći po kiraetu Zejda ibn-Sabita a naredne noći po nečijem drugom kiraetu i tako je stalno postupao''. Nema sumnje da mu je poznavanje kiraeta omogučilo da dobro poznaje značenje kur'anskih ajeta i njegovih tajni. Međutim, ono što o njemu znamo je to da se on ustručavao da govori o Kur'anu na osnovu svog mišljenja. Na ovaj zaključak nas navodi predaja od Ibn-Halkana koji prenosi da je neki čovjek tražio od Sei'da ibn-Džubejra da mu napiše nešto o komentaru Kur'ana pa se naljutio i rekao: ''Da zapadnem u bijedu i siromaštvo draže mi je nego da to uradim''. Se'id ibn-Džubejr je kod sebe objedino nauke koje su drugi tabi'ini pozavali pojedinaćno. Husajf kaže: ''Najučeniji tabi'in po pitanju razvoda braka je bio Sei'd ibn-Musejjeb, po pitanju hadžskih propisa Ata', u halalu i haramu Tavus, u Tefsiru Ebu-l- Hadždžadž Mudžahid ibn-Džebr, a onaj koji je sve to poznavao bio je Se'id ibn-Džubejr. Zbog svega ovoga možemo vidjeti da je njegov učitelj Ibn-Abbas imao puno povjerenje u njegovo znanje i druge podsticao da ga pitaju i traže njegovo mišljenje. Kada bi ga stanovnici Kufe upitali nešto on bi im rekao: ''Zar među vama nije Ibn-Ummi Dehma? tj. Sei'd ibn-Džubejr. Amr ibn-Mejmun prenosi od svog oca da je rekao: ''Kada je umro Sei'd ibn-Džubejr nije postojao niko na licu Zemlje a da nije bio ovisan o njegovom znanju''. Neki učenjaci smatraju da je bio ispred Mudžahida i Tavusa u znanju, a Katade je smatrao da je on najučeniji tabi'in u tefsiru. Kritičari i poznavaoci nauke koja izučava vjerodostojnost predaja i hadisa, i njihovih prenosioca, ocjenili su Se'ida ibn-Džubejra kao pouzdanog i vjerodostojnog. Ebu-l-Kasim veli: ''On je pouzdan i siguran, vođa i imam muslimana''. Ibn-Hibban u svom djelu koje govori o pouzdanim prenosiocima hadisa kaže: ''Bio je vrijedan i skrušen Allahov dž.š. rob i autori šest hadiskih zbirki prenose predaje od njega. Ubijen je u mjesecu Ša'banu, devedest pete godine po hidžri u četrdeset petoj godini života. Ebu-Šejh veli: ''Ubio ga je Hadždžadž. Neposredno prije pogubljenja imao je raspravu sa Hadždžadžom, koja na najbolji način, ukazuje na snagu njegovog ubjeđenja, postojanosti vjere i pouzdanja u Allaha dž.š. Neka Allah dž.š. bude sa njim zadovoljan i neka njega učini zadovoljnim''. 

Prevedeno iz knjige: Et-Tefsir ve-l-mufessirun'' od dr. Muhammeda Husejna Ez- Zehebija.


Preveo: hfz. Zijad ef. Dervić